مهریز قَصَبه دیروز، باغ شهر امروز

شهر مهریز امروزه در نزدیکی مسیر ارتباطی یزد به کرمان و در فاصله 25 کیلومتری جنوبی شهر یزد واقع شده است. با توجه به شرایط اقلیمی و توپوگرافی حاکم بر این محدوده سکونتگاه‌های موجود از تنوع بسیاری برخوردار هستند. اغلب بافت‌های شهری و روستایی منطقه مهریز در پیرامون کوهپایه‌های شیرکوه، طبق فرایندی ارگانیک و بر‌اساس تعامل انسان، معماری و طبیعت برپا شده و توسعه یافته است. شهر تاریخی مهریز با دارا بودن قنوات و باغات متعدد از نظر ریخت کالبدی از نمونه‌های منحصر به‌فرد در اقلیم گرم و خشک می‌باشد و نسبت به شهرهای دیگر منطقه یزد از منظر طبیعی وسیع‌تری برخوردار است، به‌طوری که در مطالعات پایه و ابتدایی در ساختار شهر این گونه به‌نظر می‌رسد که روند شکل‌گیری و گسترش آن، بر مبنای الگوی باغ شهر پایه‌ریزی شده است. بر این اساس پژوهش و مطالعه جهت شناخت دقیق روند تغییرات و تثبیت هویت شهری مهریز آغاز شده و با تأکید بر شفاف‌سازی روند تاریخی موضوع و همچنین خوانا‌سازی تغییرات کالبدی در محلات تاریخی شهر مهریز دنبال شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای، پاسخ این سؤال کلیدی که شهر امروزی مهریز از ابتدا بر‌اساس ساختار باغ محله‌ای به‌وجود آمده و یا از تجمع کالبدی چند قریه نزدیک به‌هم شکل گرفته و الگوی موجود متأثر از تغییرات ساختاری در این مناطق می‌باشد، روشن شده است. در واقع می‌توان گفت مهریز امروز که از نظر ساختار و منظر شهری همانند یک باغ، شهر به‌نظر می‌رسد، دستاورد توسعه و تجمیع کالبدی بافت سکونتگاه‌های روستایی موجود در منطقه و پیرامون قَصَبه کهن مهریجرد می‌باشد.